"Dames en heren, jongens en meisjes,

Vandaag herdenken we alle burgers en militairen die in het Koninkrijk der Nederlanden, of elders in de wereld, tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar ook bij oorlogen en vredesmissies erna, zijn omgekomen. Het is mooi dat we dit jaar weer bij het monument samen kunnen komen. En ik ben blij dat ú hier allen bent. Want deze tijd bewijst meer dan ooit dat samenhorigheid nodig is. Om verdraagzaam naar elkaar toe te zijn. Dat we samen, ondanks al onze verschillen, laten blijken dat wij één geluid laten horen tegen haat en onverdraagzaamheid. 

Het is goed om dat ook te laten zien. Want ik moet eerlijk zijn. De coronapandemie ligt op dit moment achter ons. We pakken ons leven weer op. Maar de crisis heeft ons niet allemaal dichter bij elkaar gebracht. De coronapandemie heeft ook juist maatschappelijke problemen en tegenstellingen aan de oppervlakte gebracht. En getoond dat onze vrijheden en belangen soms haaks op elkaar lijken te staan. Ook in Nederland. Ook in Schiedam. Vrijheid is een wankel evenwicht. We moeten dan juist kijken naar de vele raakvlakken die wij hebben. Het jaarthema van 2022 is dan ook Vrijheid in verbondenheid.

Wij hechten in ons land zeer aan vrijheid als een belangrijke waarde. Een waarde die helaas overal steeds meer onder druk komt te staan, nu zelfs heel dichtbij hier in Europa. Vrijheid die op grove en onacceptabele wijze door de Russische inval in Oekraïne wordt gebroken. We zien gruweldaden. Het is mensonwaardig. We schrikken dagelijks van de afschuwelijke beelden. Je denkt dat het niet erger kan, en dan komt er een dag later vaak nieuws dat het nóg erger is dan we al dachten. 

Daarom is dit ook het moment om te benadrukken dat we niet mogen toelaten dat onze vrijheden door onderdrukking en door de macht van de sterkste worden afgenomen. Dat oorlogsmisdaden onacceptabel zijn. Nog altijd moeten wij één stem daartegen laten horen. We zijn verbonden met elkaar. Dat hebben we nodig om als samenleving te blijven functioneren. Want onverdraagzaamheid lijdt tot het doden van onschuldigen. Dat toont de oorlog in de Oekraïne maar al te goed aan. En dat toonde de Tweede Wereldoorlog maar al te goed. 

Het is wrang dat er nu, zoveel jaren later, een herhaling plaatsvindt die zijn weerga niet kent. Ik benadruk altijd dat we moeten leren van de lessen uit het verleden. Dat wij moeten zorgen dat gruwelijkheden van toen een schrikbeeld moeten vormen voor het nu. Maar helaas, dat blijkt nu niet zo te zijn. De oorlog in Oekraïne geeft leed een heel duidelijk gezicht. En ook de oorlogen in andere delen van de wereld zijn een voorbeeld van verwoesting. U weet dat ik bij de dodenherdenking ook altijd aandacht vraag voor brandhaarden elders in de wereld. Want er zijn overal in de wereld helaas nog vele, vele oorlogsgebieden. Van kleine interne conflicten, tot oorlogen en bombardementen die levens kapotmaken. In Syrië, Eritrea, Soedan, Libië, Mali of Afghanistan. En helaas, in nog zoveel meer gebieden.

Dames en heren, jongens en meisjes,

We tonen als samenleving, als Schiedammers, dat wij een veilig thuis kunnen bieden aan hen die moeten vluchten voor oorlogsmisdaden, uit verwoeste steden. De oorlog in Oekraïne brengt de grootste vluchtelingenstroom sinds de Tweede Wereldoorlog op gang. Vijf miljoen mensen zijn inmiddels op de vlucht! Een veilig thuis is geen standaardgegeven meer. Maar, dat wisten wij toch al? Kijk in Schiedam maar eens om je heen. Hier waar wij nu staan was het ooit onveilig. Zeker als je Joods was. Dat bewijzen de Stolpersteine die op vele plekken in de stad liggen maar al te goed. Zij zijn een blijvende herinnering van wat er kan gebeuren als vrijheid en veiligheid niet vanzelfsprekend zijn.  

Op 25 mei worden de laatste Stolpersteine voor vermoorde joodse Schiedammers onthuld. Met die 21 struikelstenen erbij komt het aantal in Schiedam op 146. Honderdzesenveertig. 
Daarvan zijn er 143 voor joodse inwoners die in Schiedam voor het laatst in vrijheid en naar wat zij dachten, in veiligheid, hebben gewoond.

De Schiedammers die met deze nieuwe 21 stenen worden herinnerd zijn in koele cijfers te vatten: tien van hen zijn in Auschwitz vermoord, acht in Sobibor, één in Mauthausen, één in Natzweiler en één in Polen, onbekend waar. Vijf van hen waren de zestig gepasseerd. Dus zo oud als ik en zo oud als vele aanwezigen hier. Zes van hen waren tussen de 40 en de 60, en slechts drie waren er tussen de 20 en de 40. Zeven waren tieners. Onvoltooide levens. Verwoest door blinde haat. Juist nu is het goed om te merken dat er voor de oorlogsverhalen nog altijd veel aandacht is, onder meer in de pers. Net als de Stolpersteine is dat dé manier om die lessen door te geven aan de volgende generatie. 

Dan blijven we vandaag, morgen en al die dagen erna vrijheid koesteren. Dat doen wij in verbondenheid. In solidariteit. Wij mogen nooit, nooit, voor terreur zwichten. Niet als wereldburgers, niet als Europeanen, niet als Nederlanders en niet als Schiedammers. De oorlog in Oekraïne laat zien dat onze strijd nog niet klaar is. Maar we denken samen aan allen die in de verdrukking zitten en maken samen een vuist tegen dat gruwelijke geweld. Na de Tweede Wereldoorlog was onze boodschap: ‘Dit nooit meer’. Het gebeurt toch. Dat moet ons extra wakker maken om nog meer voor onze vrijheid op te komen.

Ik dank u voor uw aandacht."

Foto's door Gert Struijs