Het verhaal van Cyrano zit even simpel als vernuftig in elkaar: meesterdichter Cyrano verbergt zijn liefde voor Roxanne (Shelley Bos) vanwege zijn opvallend lelijke neus. Hij zet de knappe Christian (Keanu Visscher) in om Roxannes hart te winnen met de poëzie die hij schrijft. Zo vormt zich een spannende liefdesdriehoek waarin alle drie de personages steeds het gevoel hebben dat ze tekortschieten. In een tijd waarin de perceptie van ons uiterlijk sterk beïnvloed wordt door sociale media en er voortdurend de druk is om te voldoen aan een ideaalbeeld, is de thematiek van Cyrano misschien wel actueler dan ooit. We spreken regisseur Jasper Verheugd en acteur Jeroen Spitzenberger tijdens de repetities van deze liefdesklassieker. Jasper: “In Cyrano zit zoveel humor.”

Wat is het voor man, die Cyrano?
Jasper: “Voor mij is het een superheld avant la lettre, hij heeft ontzettend veel kwaliteiten: hij kan goed vechten en schermen, hij is briljant met taal en een snelle denker. Maar hij heeft last van zijn zelfbeeld, zijn grote neus zit hem in de weg. Hij heeft daar zelf het meeste last van.”

Jeroen: “Ik zie hem een beetje een gewond dier, dat een masker heeft opgezet. Als hij een café binnenkomt, zet hij de boel op zijn kop, hij is een feestnummer. Maar met zijn brille, virtuositeit met taal en grapjes leidt hij de aandacht af. Hij is zo goed geworden met taal omdat hij een wapen nodig had om de wereld, waarin hij zich eigenlijk heel kwetsbaar voelt, aan te kunnen. Ik zou het mooi vinden als je dat ziet op het toneel.”

Herken jij daar iets in?
Jeroen: “Ik was vroeger niet sterk en eerder klein dan groot. Ik ben ook goed geworden met taal en grappen omdat ik het niet van mijn spierballen moest hebben. Waar je niet goed in bent, dat ga je compenseren, dat geldt denk ik voor ieder mens. Cyrano laat zich uiteindelijk wel in zijn hart kijken en dat is een gevoelig hart.”

Jasper: “Het is mooi dat je dat zegt, want dat geldt niet alleen voor Cyrano, maar ook voor Christian en Roxanne. Ze hebben alle drie een achilleshiel en door een rare samenloop van omstandigheden ontstaat er een valkuil, waardoor het heel tragisch afloopt. Dat kunnen we wel verklappen.”

Waarom gaat Christian mee in het plan van Cyrano om Roxanne te verleiden?
Jeroen: “Je zou zeggen: hij heeft de looks, dus hij heeft alles in huis om Roxanne verliefd op hem te laten worden. Maar hij durft niet, want zij heeft nog een ‘voorwaarde’: ze wil bedwelmd worden door mooie taal. Dus Christian sluit een duivelspact, waarin Cyrano hem bedient van prachtige volzinnen, mooie metaforen en leuke grapjes.”

Hoe heb je je voorbereid op deze rol? Ben jij iemand die alles erover leest?
Jeroen: “Nee, liever niet zelfs. Ik ga uit van het script, dat Jibbe Willems heeft geschreven. Dat is mijn leidraad. En de taal van Jibbe is zo mooi en moeilijk en barok en geestig en weerbarstig, dat ik echt alle zeilen moet bijzetten, haha.”

Cyrano is een goede vechter, moest jij op schermles voor deze rol?
Jeroen: “Ik heb vroeger als kind geschermd! Vanaf mijn achtste, negende tot mijn dertiende heb ik best fanatiek geschermd. Ik mocht op een gegeven moment zelfs meedoen met Jong Oranje. Maar het werd te duur, ik moest kiezen van mijn ouders en ik koos de jeugdtheaterschool. Ik heb er altijd al iets mee willen doen op het toneel, want het is een prachtige sport. Heel elegant, als een ritueel: aanvallen, verdedigen, provoceren. Maar het is ook een denksport: het lezen van je tegenstander. Veel dingen die je in het toneelspelen tegenkomt, zitten ook in deze visuele sport vervat.”

Er zit ook veel muziek in de voorstelling
Jasper: “Er staan tien acteurs op het toneel. Naast de prachtige teksten van Jibbe, die vol humor zitten, wordt er ook meerstemmig gezongen inderdaad. De acteurs spelen daarnaast allerlei instrumenten zoals cello, gitaar, trombone. En er is een rol weggelegd voor een pianola, dat is een zelfspelende piano, die voor de binnenwereld van Cyrano staat. Ik wil dat dit stuk twinkelt, dat het transparant en lichtvoetig voelt voor het publiek.”

Jullie zijn allebei talige mensen, wat is de magie van taal?
Jeroen: “Je schept er een wereld mee, een atmosfeer, je verkleint of vergroot er afstanden mee. Je maakt iemand tot bondgenoot met taal, je kunt verleiden, vleien. Taal heeft soms een dubbele functie: ik kan in een vervelend gesprek iets heel ironisch bedoelen, terwijl die ander dan niet doorheeft dat ‘ie eigenlijk gefileerd wordt. Dat soort genoegens kun je met taal beleven.”

Jasper: “Taal kan beelden creëren in iemands hoofd. Er zijn veel lagen waarop taal iets kan doen, emoties verwoorden bijvoorbeeld. We hebben voor dit stuk bij wijze van spreken bijna geen decor nodig, want de taal doet zijn werk.”

Jeroen: “In het begin van het stuk wordt Cyrano uitgescholden om zijn neus, maar hij vindt die belediging te min. Dan draagt hij een paar alternatieven aan…” Hij schiet in zijn rol als Cyrano: “Er groeit een vleesboom aan uw kop. Laat dat gedrocht toch amputeren. Kweekt u uw slurven op uw hoofd? Dat is medisch alarmerend, mensonterend, dat geval dat aan uw voorkant hangt. Lijkt wel een schiereiland. Straks wordt u nog geannexeerd door een bezettingsmacht. En dat gaat maar door en door. Heerlijk.”

Jeroen, je hebt gezegd: dit is mijn droomrol. Wat maakt het zo leuk om Cyrano te spelen?
Jeroen: “Het is een optelsom. Wat mij altijd heeft aangesproken is dat iemand niet krijgt wat hij hebben wil en daar de pijn en last van ervaart. Met verdriet rondloopt, maar ondertussen praat iedereen over hem alsof hij een held is, een virtuoos iemand en een clown. Jasper noemde hem een superheld, maar hij is een gemankeerde superheld. Dat is leuk om te spelen, dat geeft diepte aan de comedy. Achter de glimmende, virtuoze etalage zit een oude, verwaarloosde winkel als het ware. Dat maakt hem voor mij spannend en interessant. Ik kan alles van mezelf meenemen in deze rol, ik doe het met mijn hele hebben en houwen. En dat is een wonderlijke ontdekkingsreis. Cyrano moet zijn pijn, onvolmaaktheid en in zekere zin lafheid – hij durft Roxanne immers niet te vertellen dat hij verliefd op haar is – onder ogen komen. Langzaam komt hij, gebutst door het leven, tot een inzicht. Dat maakt het een ontzettend boeiende rol.”

Wat hoop je dat je mensen meenemen?
Jasper: “Ik hoop dat we bij het publiek de liefde aanwakkeren, dat ze die liefde vervolgens meenemen zodat die opweegt tegen alle ellende in de wereld. We willen dat de voorstelling bruist van de energie en de grapjes. Met tien acteurs en veel muziek moet dat wel lukken.”

Jeroen: “Het is niet voor niks een klassieker die nog steeds gespeeld wordt. Het plot zit heel goed in elkaar. Het geheim daarvan is volgens mij de kijk op menselijke gedrag en verhoudingen: moet je jezelf wapenen tegen de liefde en hoe doe je dat? Wat ziet een ander in mij? Dus ja, hoe cool is het om met je kinderen, vanaf een jaar of dertien, kennis te nemen van zo’n meesterwerk?”

Cyrano, met een tienkoppige cast en livemuziek, is te zien in het theater t/m 13 juli 2025.
Op 25 april 2025 te zien in Theater aan de Schie in Schiedam.

Cyrano
Theater aan de Schie
Stadserf 1, Schiedam
Aanvang 20.15 uur
Meer informatie en bestellen kaarten:
https://theateraandeschie.nl/voorstelling/cyrano

Foto:
door Willem van Walderveen (c)