Het stuk is geïnspireerd op de romans Rubber en Koelie van Madelon Székely-Lulofs. Acteurs Tara Hetharia en Stefan Rokebrand vertellen over het stuk en hun rollen.

Gelukzoekers op Sumatra vertelt een onderbelicht verhaal over mensonterende
onderdrukking en grootschalige ontbossing op de rubberplantages op Sumatra zo’n honderd
jaar geleden. Geïnspireerd op de in die tijd scandaleuze romans Rubber uit 1931 en Koelie uit 1932 van Madelon Székely-Lulofs, een schrijfster die haar tijd ver vooruit was. De voorstelling laat zowel het perspectief van witte planters zien als dat van geronselde en uitgebuite contractarbeiders.

Stefan Rokebrand speelt de rol van Van Hemert, een witte man die met de stijgende
rubberprijzen gemakkelijk carrière heeft gemaakt in het ongelijke systeem. Tara Hetharia
speelt twee contractarbeiders. Karminah is een Javaanse vrouw die als gebruiksvoorwerp van mannelijke hand tot hand wordt doorgegeven en Saïma is een vrouw die het systeem van uitbuiting waarin vrouwen nauwelijks rechten hebben en amper geld verdienen, overleeft door zich bewust te prostitueren.

Hoe is het om deze voorstelling te spelen?
Tara: “Ik vind het belangrijk om dit verhaal te vertellen. En ook heel spannend. Als er al over
dit onderwerp is geschreven, is dat vaak vanuit het witte perspectief gedaan. Over de
gevoelens en gedachten van de onderdrukte contractarbeiders zijn bijna geen bronnen te
vinden, niet vanuit hun eigen perspectief in ieder geval. Ik probeer als actrice om Karminah en Saïma een zo volledig mogelijk gezicht te geven. Een van mijn medespelers, Joenoes
Polnaija, geeft een stem aan een mannelijke contractarbeider, Roeki, die keihard moet werken en hard en onredelijk gestraft wordt. Wij proberen allebei om onze personages niet alleen maar als slachtoffers te spelen, maar ze vooral gewoon mensen te laten zijn. Juist omdat ze in de geschiedenis ontmenselijkt zijn, voelt dat als een verantwoordelijkheid die ik met veel liefde vervul. Al besef ik dat helaas nooit helemaal te achterhalen valt hoe het leven voor iemand als Karminah, Saïma of Roeki was omdat er nauwelijks contractarbeiders waren die konden schrijven, dus hun werkelijke verhalen zijn verloren gegaan.”

Stefan: “Mijn personage staat natuurlijk aan de andere kant van dit verhaal. Maar ook ik
probeer van Van Hemert niet alleen een dader te maken, maar een mens waarin iedereen
zich misschien wel zou kunnen herkennen. Het pijnlijke aan mijn personage is dat hij in een
systeem functioneert waarin macht is geïnstitutionaliseerd: het is daar, honderd jaar geleden, op die plantages op Sumatra vanzelfsprekend om de contractarbeiders met harde hand onder de duim te houden. Van Hemert stelt daar geen vragen over, redeneert vanuit het idee dat het zo nou eenmaal werkt als de wereld betaalbare rubber wil hebben. Zonder dat hij zich bezig houdt met de consequenties, houdt hij een gecorrumpeerd systeem in stand. Als er dan ineens een witte vrouw, gespeeld door Yara Alink, in die mannenwereld komt, dan herkent hij in haar iets van de leegte en de eenzaamheid van het leven op de plantage. Wat zijn de grote winsten en het aanzien waard als je niemand hebt om het leven mee te delen?” Tara: “Ook Karminah en Roeki vinden herkenning, liefde en steun bij elkaar, hoe gruwelijk de omstandigheden ook zijn.”

Is de voorstelling vooral een historisch verhaal of gaat het ook over nu?
Stefan: “Op zich spelen wij geen mensen van nu, maar personages van toen. Maar ik zie in
het verhaal veel dat ook over nu gaat. Denken in ‘wij’ en ‘zij’, over de ruggen en levens van
andere mensen geld verdienen - dat zijn allemaal kwesties die nog steeds spelen en in de
geschiedenis hun oorsprong hebben.”
Tara: “Onze welvaart hier en nu komt mede door dit verleden van uitbuiting. En die uitbuiting
is er nog steeds. Wij in het westen dragen kleding die onder slechte, mensonterende
omstandigheden wordt gemaakt bijvoorbeeld. De ontbossing die toen op Sumatra begon, gaat nu nog altijd door. Ik hoop heel erg dat mensen die naar deze voorstelling komen kijken juist gaan nadenken over de wereld van nu.”
Stefan: “Ik ben ooit op de rubberplantages op Sumatra geweest, maar had geen idee van wat zich daar heeft afgespeeld. Pas door deze voorstelling heb ik die geschiedenis leren kennen. Ik hoop dat we dit tamelijk onbekende verhaal uit de geschiedenis inzichtelijk kunnen maken door met deze voorstelling een vergrootglas te leggen op algemene mechanismes van ongelijkheid die nog altijd doorwerken.”

Met Stefan Rokebrand, Tara Hetharia, Willem Voogd, Yara Alink, Joenoes Polnaija en Rick
van Werd. Gelukzoekers op Sumatra is donderdag 26 januari 2023 om 20.15 uur te zien in
Theater aan de Schie in Schiedam. Toegang is € 27,00 per persoon. Kaarten zijn te
reserveren kan via theateraandeschie.nl

Tekst: bron Theater aan de Schie
Foto: door Piek