Ook dit jaar ontving de KNAW originele inzendingen voor de KNAW Onderwijsprijs 2024. De jury heeft twaalf winnaars uitgekozen die elk op creatieve manier hun onderzoeksvragen beantwoorden. Soms in documentaire-vorm, soms door een complex apparaat te ontwikkelen – de jury was bijzonder verrast van het hoge niveau. 

Voor de KNAW Onderwijsprijs 2024 heeft de KNAW dit jaar 294 inzendingen ontvangen. Met deze jaarlijkse prijs wil de KNAW het wetenschappelijk denken op het vwo stimuleren. De winnaars krijgen een bijdrage in de studiekosten voor hun eerste collegejaar. Op 25 juni 2024 is de feestelijke uitreiking.  

Dit zijn per profiel de winnende profielwerkstukken voor de KNAW Onderwijsprijs 2024: 

Cultuur & Maatschappij 
Meer dan een stereotype – De representatie van vrouwen in reclames en de effecten op de identiteitsontwikkeling
Door Loïs van Lierop en Yuna Jansen van het Ichtus Lyceum, Driehuis 

Aangezien iedereen onbewust wordt blootgesteld aan de boodschappen van reclames, is het volgens Loïs en Yuna van groot belang dat reclames een representatieve werkelijkheid weergeven. Vandaar dat zij onderzoeken in hoeverre vrouwelijke representatie invloed heeft op de identiteit van jongere generaties. Het complexe spel van bewuste en onbewuste stereotypen, variërend van de loonkloof tot associaties met huishoudelijke producten, onthulde een web van verwachtingen en aannames.
   
Kunst als een alternatief voor letterlijkheid – Een onderzoek ter waardering en vergelijking van de esthetische modellen
Door Jonne Klaassen van het Corderius College, Amersfoort 

‘Hoe kan er enige vorm van waarheid aanwezig zijn in kunst?’ vroeg Jonne zich af tijdens haar filosofielessen over esthetiek. Aan de hand van de theorieën van filosofen Martin Heidegger en Graham Harman onderzoekt Jonne of kunst een alternatief kan bieden voor de wetenschappelijke benadering van de werkelijkheid. In haar profielwerkstuk komt zij tot originele en filosofische conclusies, waaronder dat we 'moeten leren om tevreden te zijn met het feit dat we niet alles zullen weten. We moeten de kunst niet zien als bron van kennis, maar als middel om ons in zekere mate inzicht te bieden in deze beperkingen.'  
 
De piek bereikt – Een onderzoek naar de motieven van boeren om gebruik te maken van de uitkoopregeling stikstof 
Door Wouter Koks, Luc Ruiter en Luuk Wigger van het Vituscollege, Bussum 

Demonstraties worden gevoerd tegen het stikstofbeleid, in dorpen en gebieden worden vlaggen omgedraaid en de boeren gaan de weg op met hun tractoren. Toch maken sommige boeren gebruik van de uitkoopregeling stikstof. Wouter, Luc en Luuk onderzoeken welke motieven boeren daarvoor hebben en hoe voor- en tegenstanders kijken naar deze uitkoopregeling. In hun documentaire laten ze vier betrokkenen (twee agrariërs, een hoogleraar milieusysteemanalyse en een lid van de Gedeputeerde Staten van de Provincie Noord-Holland) aan het woord en tonen zo op mooie wijze de verschillende perspectieven.
 
Economie & Maatschappij 
Jong vs. Oud klimaatonderhoud – Onderzoek naar klimaatbewustzijn tussen de verschillende generaties 
Door Luna Leão Helder, Sven Reuser en Mathilde von Meding van het Stedelijk Gymnasium, Schiedam 

Jongere mensen zijn veel klimaatbewuster dan ouderen, hoorden Luna, Sven en Mathilde vaak. Voor hun profielwerkstuk onderzoeken zij of dit waar is en interviewen zij verschillende generaties. In een eigengemaakte documentaire belichten zij de redenen achter het wel of niet klimaatbewust handelen van mensen. Met hun onderzoek komen ze tot de conclusie dat de jongere generaties wel klimaatbewuster zijn dan oudere generaties, maar niet meer klimaatbereid zijn dan oudere generaties. Als verklaring dragen de leerlingen aan dat dit komt omdat alle generaties immers dezelfde waarden hebben over natuur en omgeving, wat ervoor zorgt dat de verschillende generaties even klimaatbereid zijn. 
 

Geroofde kunst terug bij de beroofden? –  De rechtvaardigheid van het Nederlandse restitutiebeleid van naziroofkunst voor de beroofde Joodse eigenaren en hun nabestaanden.
Door Salomeja Lozovski van het Stedelijk Gymnasium Johan van Oldenbarnevelt, Amersfoort 

Hoewel de Tweede Wereldoorlog alweer meer dan 75 jaar geleden plaatsvond, is het onderwerp rechtsherstel aan Joden volgens Salomeja nog altijd zeer relevant. Daarom onderzoekt Salomeja het Nederlandse restitutiebeleid van naziroofkunst en vergelijkt zij het beleid van na de Tweede Wereldoorlog met het beleid sinds de jaren 1990. Ook onderzoekt ze hoe Joodse kunst-eigenaren en nabestaanden het beleid ervaren. Salomeja’s onderzoek toont aan dat waar zij in de jaren na de Tweede Wereldoorlog het restitutiebeleid als onrechtvaardig ervoeren, eigenaren en nabestaanden de afgelopen decennia het beleid als overwegend rechtvaardig zien.
 
Quick thrills and high stakes - the correlation between youth gambling and instant gratification
Door Daniël de Ronde, Roemer Beck en Mark Eikema van het Rijnlands Lyceum, Sassenheim 

Sinds de legalisering in 2021 is online gokken steeds populairder geworden in Nederland. Daniël, Roemer en Mark waren benieuwd of er een correlatie is tussen de behoefte aan onmiddellijke voldoening (instant gratification) en het risico op gokverslaving. Hiervoor hebben zij een experiment op poten gezet waarin mensen werden uitgenodigd te gokken. Hieruit blijkt dat er inderdaad een correlatie is. Ook bieden ze verschillende adviezen aan om jongeren en andere kwetsbare groepen te waarschuwen voor de mogelijke risico’s van online gokken.
 
Natuur & Gezondheid 
De invloed van de temperatuur op de groei en de ontwikkeling van de Pieris brassicae L.
Door Isabella Urbanus van de Thomas à Kempis, Arnhem 

Door klimaatverandering stijgt de temperatuur in Nederland. Welke invloed kan dit hebben op het ecosysteem, zoals planten en insecten? Isabella onderzoekt of een hogere temperatuur invloed heeft op de groei en ontwikkeling van de vlinder het groot koolwitje. Thuis heeft zij de (stinkende) rupsen en vlinders aan verschillende temperaturen blootgesteld. Haar experiment toont aan dat het groot koolwitje sneller groeit bij een hogere temperatuur. 

De Sun Protection Factor van zonnebrandmiddelen 
Door Noa Jimmink en Ilse Kerkhoven van het Coornhert Lyceum, Haarlem 

Het is algemeen bekend dat een hoge Sun Protection Factor (SPF) effectiever is dan een lage SPF, maar wat houdt de SPF nu precies in? Noa en Ilse beantwoorden deze vraag in zowel een theoretisch als praktisch deel in hun profielwerkstuk. Onderdeel hiervan is het bouwen van een eigen uv-meter. Uit hun experiment blijkt onder andere dat een groot deel van de zonnebrandmiddelen een SPF hebben die overeenkomt met de SPF op de fles.
 
Een nieuwe val voor de vangst van de ringpootoorworm in de glastuinbouw 
Door Quint Wierenga en Rens van der Mei van het Melanchthon, Bergschenhoek 

De ringpootoorworm zorgt bij een toenemend aantal gerberabedrijven, waaronder op het werk van Rens, voor problemen: het gerberagewas wordt zodanig aangetast dat de bloemen niet meer te verkopen zijn. Dit komt mede door de overgang op biologische teelt en het wegvallen van een aantal beschermingsmiddelen. Daarom onderzoeken Rens en Quint voor hun profielwerkstuk verschillende manieren om deze oorworm op biologische wijze te lokken en vangen, zodat de bloemen onaangetast blijven. De uitkomsten van het vooronderzoek zijn verwerkt in een ‘programma van eisen’ en prototype van een val. 

Natuur & Techniek 
Designing, building, and testing a multi-wire proportional chamber – The development of a homemade particle detector 
Door Leon Verreijt van het Augustinianum, Eindhoven 

Elke dag worden we gebombardeerd door talloze onzichtbare deeltjes uit de ruimte en onze omgeving, die onze dagelijkse realiteit vormen. Leons fascinatie voor deze deeltjes leidde tot het verlangen ze zichtbaar te maken. Hij ontwikkelt daarom een hoogwaardige én betaalbare deeltjesdetector, zodat hobbyisten, onderzoeksgroepen en scholen actiever betrokken raken bij experimentele deeltjesfysica en instrumentatie. Leon hoopt hiermee de volgende generatie natuurkundigen te inspireren.
 
Het Antikythera Mechanisme 
Door Aryan Bonela, Dilan Anderegg, Johan Garritzen, Milan Pronk en Marnix Molenaar van het Cygnus Gymnasium, Amsterdam 

Het mechanisme van Antikythera is een technologisch wonder uit de oudheid dat onder andere de positie van hemellichamen kan voorspellen. Aryan, Dilan, Johan, Milan en Marnix onderzoeken hoe dit mechanisme zowel wiskundig als mechanisch werkt en hebben het zelfs geprobeerd na te maken. Het proces hebben zij vastgelegd in een documentaire. De makers zijn diep onder de indruk van het mechanisme, en zien dit als een concreet voorbeeld dat de menselijke ontwikkeling niet zo lineair verloopt als de meeste mensen denken. 
 
Unlocking Ionic Thrust: The Power of Electrode Geometry 
Door Bram Burghard, Daan Holsboer en Victor Schrama van het Rijnlands Lyceum, Sassenheim 

Bram, Daan en Victor geloven dat de toekomst in de ruimte ligt, met onschatbare materialen en nieuwe kennis. Daarom onderzoeken zij elektrohydrodynamische aandrijving, een technologie met dezelfde onderliggende principes als ionische stuwraketten, die grote afstanden in de ruimte kunnen afleggen. Ze richten zich op het optimaliseren van elektrohydrodynamische aandrijving en kijken naar hoe verschillende elektroden-verhoudingen de prestaties beïnvloeden, met als doel deze technologie verder te verbeteren voor praktisch gebruik.