SCHIEDAM - Kees Plaisier (83) is vrijwilliger in het Nationaal Jenevermuseum. Hij werkte een groot deel van zijn leven in de museale wereld. Voor zijn werk kwam hij op veel plaatsen in de wereld, waaronder Indonesië. Als curator breidde hij de tentoonstelling 'Jenever in de Wereld' uit met 'Jenever in Nederlands-Indië'. Hij vertelt en schrijft er graag over. Je leest zijn bijdrage hieronder.
In het Nationaal Jenevermuseum is de tentoonstelling 'Jenever in de Wereld' uitgebreid. De ruimtes aan de kant van de Lange Haven, tot voor kort kantoor en opslag, zijn erbij gekomen en daarmee ook het uitzicht op de haven.
In aansluiting op het thema 'jenever wereldwijd' is in de nieuwe ruimte 'Jenever in Nederlands-Indië' gekomen. De inrichting moest snel gebeuren omdat we elk moment weer open konden gaan (hoopten we en sinds afgelopen zaterdag 5 juni is het zover). Tussen half april en half mei hebben Henk Hettinga en ik het inrichten gedaan, natuurlijk met hulp van andere museummedewerkers.
In de periode tussen 1850 en 1940 werd er veel jenever naar Nederlands-Indië geëxporteerd. In 1871 naar Java en Madoera bijvoorbeeld 10037 hectoliter. Dat zijn dus 1.003.700 flessen van 1 liter.
De subthema’s in de tentoonstelling over 'Jenever in Nederlands-Indië' zijn: dieren, drinkers en doorverkopers.
Dieren
De flessen in Indië waren vaak voorzien van mooie etiketten, met dieren die daar heel herkenbaar waren. De paradijsvogel, de zilverreiger, de kaketoe, de kip.
Drinkers
De drinkers waren vooral Europeanen en andere niet-ingezetenen. Ze dronken hun jenever (en whisky, rum en bier) in hotels en sociëteiten. Daar zaten de heren rond de zogenoemde 'kletstafel', een ronde stamtafel met schommelstoelen waar de wereldproblemen werden besproken, waar geroddeld werd, gelachen en gezongen, opgeschept over de eigen prestaties, geklaagd over lage tantièmes.
Vooral in de buitengewesten waren de sociëteiten de plekken waar je elkaar ontmoette. De planters leefden bij hun plantage en gingen eens per week naar de soos, die soms wel anderhalf uur rijden ver was. Dan gingen natuurlijk ook de dames mee en was iedereen passend opgedoft.
In 1875 werd de kletstafel van de societeit in Surakarta door een enorme overstroming meegesleurd en kwam uiteindelijk in de rivier de Solo terecht. De heren konden de kletstafel redden. De rivier de Solo is ook bekend door 'Bengawan Solo' een prachtig lied. Ook te zien in de tentoonstelling.
Er zat meer muziek in de sociëteiten. In 1937 toen de soos in Djokjakarta 115 jaar bestond, is er een weemoedig lied geschreven over de geschiedenis van de soos op de wijs van 'o dennenboom'.
In de grote steden waren de sociëteiten echte drukke culturele centra, met concerten, theater en deftige ontvangsten. Voor de elite. En met ook jenever dus.
Doorverkopers
De jenever werd geïmporteerd en doorverkocht door een veelheid van ondernemingen: Nederlandse, Duitse, Chinese en meer. Dat valt ook af te leiden uit de etiketten, die veelal in Schiedam gedrukt werden. Het museum heeft veel originelen en ook veel interessante proefdrukken. Het blijkt uit advertenties en berichten in het Bataviaasch Handelsblad en andere kranten.
Mata Hari
Van de schrijver Springer citeren we een mooi verhaal over Mata Hari. De recente vondst van jeneverkruiken in Purworejo komt aan bod, de sponsoring van een sociëteit in een afgelegen plek in Atjeh, gegevens over het jeneverrantsoen voor militairen op patrouille. Er zijn originele flessen en originele etiketten, er zijn kleurplaten om mee te nemen, er is een knipselkrant met knipsels uit de kranten die daar verschenen en uit enkele Nederlandse kranten.
Om er nog meer muziek in te brengen komt binnenkort de tekst erbij van een bekend kinderliedje: burung kakatua. Van oorsprong uit Ambon. Op YouTube te beluisteren, gezongen door Anneke Grönloh.
Ik schrijf dit allemaal om je nieuwsgierig te maken naar 'Jenever in de Wereld', nu uitgebreid met 'Jenever in Nederlands-Indië', en dus 'nu te zien'.
Kees Plaisier,
vrijwilliger Jenevermuseum,
curator 'Jenever in Nederlands-Indië'
Tentoonstelling 'Jenever in de Wereld' (inclusief 'Jenever in Nederlands-Indië') te zien tot en met december 2021.
Hier lees je ons artikel van afgelopen zaterdag en krijg je een kijkje in de uitgebreide zaal:
5-6-2021 - Expositiezaal is vergroot; branderij wacht ingrijpende restauratie | artikel (deschiedammeronline.nl)
https://www.deschiedammeronline.nl/artikel/details/expositiezaal-is-vergroot-branderij-wacht-ingrijpende-restauratie
Foto's (c) De Schiedammer Online, Kees Plaisier presenteert de uitgebreide expositie 'Jenever in de Wereld' aan de pers
