Te zien zijn de werken die ze maakte tijdens verschillende periodes waarin ze in Nederland woonde en werkte, aangevuld met de vele foto's die in Nederland van Kusama zijn gemaakt. Het is zeer uitzonderlijk dat het onbekende en zeer kwetsbare werk uit de vroege jaren van Kusama nu samen te zien is. 'Yayoi Kusama. De Nederlandse jaren 1965-1970' schetst een verrassend nieuw beeld van een zelfbewuste jonge Kusama, die in het Nederland van provo, happenings en jeugdcultuur de basis legt voor haar wereldveroverende artistieke oeuvre.

Superster Kusama
​Kusama (Matsumoto, 1929) is in de afgelopen decennia uitgegroeid tot een van de beroemdste en meest getoonde internationale sterren uit de kunstwereld. Ze was belangrijk voor verschillende beeldbepalende stromingen in de naoorlogse kunst: ZERO, Pop Art en performance kunst. Haar leven lang moest ze haar ruimte opeisen in het door mannen gedomineerde modernistische kunstbestel van zowel Japan, Amerika als Europa. In recente tentoonstellingen ligt de nadruk vaak op de spectaculaire installaties van de laatste jaren. Ook veel aandacht krijgt ze met de samenwerking met grote modemerken. In Schiedam krijgt juist haar rol als pionier, feminist en cultheldin in de jaren zestig ruim baan.

In de aanloop naar de tentoonstelling doet het museum nieuw onderzoek, gebaseerd op de vele foto’s van Nederlandse fotografen, kunstwerken in Nederlandse privécollecties, artikelen in Nederlandse kranten en gesprekken met ooggetuigen van haar happenings. Zo is Kusama’s spoor van activiteiten in Den Haag, Delft, Amsterdam en Schiedam - poserend in installaties, op straat, in haar atelier en tijdens happenings en modeshows - terug te zien in de tentoonstelling.
​
​Performance in Schiedam
​Directe aanleiding voor de tentoonstelling is de geruchtmakende performance die Kusama in 1967 in de kapel van het Stedelijk Museum Schiedam uitvoerde, waarbij ze het naakte lichaam van de bekende kunstenaar Jan Schoonhoven beschilderde met stippen. Kusama had in de late jaren zestig nauwe relaties met Nederlandse kunstenaars waarvan het museum werk in de collectie heeft, zoals Henk Peeters en Jan Schoonhoven. Kusama woonde destijds in de Verenigde Staten, maar exposeerde vaker in Nederland dan in Amerika. Een belangrijke rol speelde de Haagse Internationale Galerij Orez, waar ze drie solotentoonstellingen had en die haar betrok bij tal van activiteiten. Niet alleen de beeldende kunst van die tijd, ook de populaire cultuur, het politieke klimaat en de seksuele revolutie in Nederland waren een grote impuls voor Kusama’s werk in die jaren. En andersom.
​
​Blikvangers en tijdgenoten
​Belangrijke thema’s in Kusama’s werk zijn seksuele bevrijding, zelfbeeld en institutionele kritiek. Te zien in Schiedam zijn haar vroege sculpturen, schilderijen en installaties, naast een schat aan nooit eerder getoonde foto’s en filmopnames van de vele happenings en enkele modeshows die ze in Nederland uitvoerde.

​Absolute blikvangers in de tentoonstelling zijn de vele werken uit privécollecties, vaak door Kusama geschonken aan bevriende kunstenaars en schrijvers. In veel gevallen zijn deze werken sinds de jaren zestig niet meer publiekelijk getoond. Ook te zien is de Polka Dot Love Room, die ze maakte voor haar solotentoonstelling in de Haagse Galerij Orez in 1967. Tot slot is er werk van tijdgenoten met wie Kusama tentoonstelde: Michael Cardena, Lotti van der Gaag, Tetsumi Kudo, Nol Kroes, Henk Peeters, Hans Spesshardt, Ferdinand Spindel, Celestino Valenti en Gerard Verdijk. Onder de belangrijkste fotografen van wie werk wordt getoond zijn Marianne Domisse, Just Fahner, Philip Mechanicus, Harrie Verstappen, Theo van Houts, Herbert Behrens, Pieter Boersma, Cor Stutvoet, Ton Janssen en Raoul van den Boom.
​
​Samenwerking met 0-INSTITUTE
​Yayoi Kusama. De Nederlandse jaren 1965-1970 ​ is samengesteld door het Stedelijk Museum Schiedam in nauwe samenwerking met het 0-INSTITUTE, dat al jarenlang onderzoek doet naar Kusama’s Nederlandse jaren. Gelijktijdig met de tentoonstelling verschijnt in samenwerking met nai010 uitgevers een publicatie.
​
​Oproep: was jij ooggetuige?
​Heb jij in 1967 de happening van Kusama in de kapel van het Stedelijk Museum Schiedam meegemaakt? Of was je misschien bij een van de andere momenten waarop Kusama van zich liet horen in die tijd? En wil je vertellen hoe je dat toen ervaren hebt? Neem dan contact op met het Stedelijk Museum Schiedam via catrien@stedelijkmuseumschiedam.nl.

Tekst: Stedelijk Museum Schiedam
Foto: Yayoi Kusama, Polka Dot Love Room in Galerij Orez, Den Haag, 1967. Foto: Harrie Verstappen
(infotorial)