SCHIEDAM – Door films en televisieseries hebben we als kijker een achterhaald beeld van hoe een gesprek tussen een psycholoog en een patiënt in het echt gaat. Wij hebben een gesprek met de in Schiedam wonende klinisch psycholoog en sportpsycholoog Colin van der Heiden (55). In zijn jonge jaren voetbalde hij in het 1e van Hermes-DVS en later in het 1e van Excelsior'20. Tegenwoordig kun je hem op zaterdag tegenkomen bij PPSC, waar een van zijn twee dochters voetbalt. Colin is fervent hardloper en heeft al meerdere marathons gelopen.
door Jan Schrijver
We zien een kamer voor ons die het midden is van een sfeervol ingerichte woonkamer en een zakelijk ingericht kantoor. Een opvallend kunstvoorwerp hangt aan de muur. De patiënt ligt op een sofa, de psycholoog zit ertegenover in een fauteuil. Schrijfblok op schoot, pen in de aanslag. De psycholoog stelt de vragen. De patiënt gaat diep om de antwoorden op de vragen te geven. De psycholoog leert de patiënt kennen. De patiënt leert zichzelf kennen. En plots is het afgelopen met aan de ene kant het routineus stellen van de vragen en het aan de andere kant moeizaam geven van antwoorden. De tijd is om. Een nieuwe afspraak wordt gemaakt.
Het is een beeld dat wij mogelijk hebben van iemand die een psycholoog raadpleegt. “Maar zo gaat het echt allang niet meer. Ik weet ook dat in films en in televisieseries dat stereotype nog steeds gebruikt wordt; maar geloof me, het is een cliché. Ik zit aan een bureau en mijn patiënt, ik spreek liever van cliënt, zit tegenover me aan het bureau op een normale stoel. We maken beiden aantekeningen. We houden het concreet en gaan aan het werk, we gaan dingen doen en oefenen. We maken in overleg met de cliënten afspraken hoe en hoe vaak ze hetgeen we geoefend hebben, wij noemen dat ‘interventies’, thuis gaan oefenen. Het geeft niet dat de buitenwereld het geromantiseerde beeld houdt van het werk van een psycholoog, maar de realiteit is dus anders. Praten met je ‘shrink’ – zoals de psycholoog in Amerikaanse series veelal wordt aangeduid – kan opluchting geven, maar de klachten los je er niet mee op”. Dat zegt Schiedammer Colin van der Heiden. Hij kan het weten. Colin is al jaren werkzaam als klinisch psycholoog bij de Parnassia Groep en in zijn eigen praktijk en hij is sinds zeven jaar bijzonder hoogleraar klinische psychologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Wij vragen Colin een voorbeeld te geven van hoe het dan wel werkt. Colin: “Neem iemand met angst voor honden. Als diegene een hond ziet, overheerst de gedachte: die hond gaat me bijten. Er is dan sprake van kansoverschatting dat hij of zij gebeten zal worden. Dat kan een oorzaak hebben, bijvoorbeeld dat diegene ooit een keer gebeten is. We gaan de gedachte van de cliënt onderzoeken door er vragen over te stellen. Eerst vragen we gericht op de argumenten die hun negatieve gedachte onderbouwen, zeg maar ‘waarom ze deze gedachte hebben (ontwikkeld)’. Want meestal hebben ze daar wel redenen voor. Vervolgens proberen we door het stellen van vragen de aandacht te richten op met de gedachte strijdige kennis, die ze dus vaak al hebben maar niet gebruiken. Bijvoorbeeld: ‘Heb je wel eens een hond gezien die je niet heeft gebeten?’. Dat heeft iedereen en nog vaak ook. Hoe vaak precies, dat maakt niet uit; ze mogen zelf een schatting maken. Op basis van de argumenten voor en tegen kunnen ze dan een realistischer oordeel vellen. Bijvoorbeeld: ‘Ik ben ooit gebeten, maar ook tienduizend keer niet, dus de kans is erg klein om gebeten te worden’. Dan zou de psycholoog samen met de cliënt een hond kunnen benaderen en aaien. Vervolgens gaat de psycholoog niet meer mee en moet de cliënt dat op eigen houtje gaan doen. We zorgen er zodoende voor dat de cliënt genoeg corrigerende ervaring opdoet, om van zijn of haar angst af te komen. Dit is overigens een fictief voorbeeld, van een angst die ik nog niet heb behandeld, maar ook met andere angsten en stoornissen is de aanpak vergelijkbaar. Waar ik in de praktijk zoal mee te maken heb, zijn cliënten met smetvrees, met controledwang, met sociale angst, met burn-outklachten.”
Eind van deze maand verschijnt het boek 'Cognitieve gedragstherapie: de basisvaardigheden', van welk boek Colin van der Heiden een van de auteurs is. Het is inmiddels het elfde boek waarvan de Schiedammer (mede)auteur is. In dit nieuwste boek wordt een kijkje gegeven in de spreekkamer. Het biedt voor in opleiding zijnde therapeuten casuïstiek. Voor leerdoelen staan er fragmenten in van gesprekken tussen psycholoog en patiënt. Voor deze fragmenten wordt geput uit de praktijkervaring van het vijftal schrijvers: prof. dr. Colin van der Heiden, prof. dr. Kees Korrelboom, drs. Erik ten Broeke, drs. Steven Meijer en drs. Annemiek Driessen. Het boek zal begin november in Veldhoven gepresenteerd worden op het najaarscongres van de Vereniging voor Gedrags- en Cognitieve therapieën (VGCt).
Hieronder lees je voor de volledigheid het (op de vakmatige doelgroep gerichte) persbericht over de verschijning van het boek.
Cognitieve gedragstherapie: de basisvaardigheden
“Cognitieve gedragstherapie is een concrete en actieve vorm van therapie, waarin de patiënt aan de slag gaat met het positief beïnvloeden van negatieve emoties en problematisch gedrag. Afhankelijk van de casusconceptualisatie leert de patiënt om negatieve gedachten en opvattingen op diverse manieren te onderzoeken en waar nodig bij te stellen, meer aandacht te hebben voor veronachtzaamde positieve kennis, de negatieve invloed van negatieve leerervaringen te verminderen en te komen tot ander gedrag. 'Cognitieve gedragstherapie: de basisvaardigheden' is daarbij een waardevolle leidraad voor de (psycho)therapeut. Het boek geeft een overzicht van de basisinterventies van cognitieve gedragstherapie en laat op gedetailleerde wijze zien hoe ze kunnen worden toegepast. ‘Cognitieve gedragstherapie: de basisvaardigheden’ verschijnt op 30 september 2022 bij uitgeverij Boom.”
Op deze webpagina van de Parnassia Groep lees je meer informatie over het werk van Colin van der Heiden:
https://www.parnassiagroep.nl/wie-we-zijn/onze-hoogleraren/-/prof-dr-c-colin-van-der-heiden