SCHIEDAM - Op zondagmiddag 12 maart kwam schrijver Leon de Winter (1954) naar boekhandel Post Scriptum voor een lunchlezing. Literatuurcriticus Arjan Peters bevroeg De Winter onder meer over diens jongste boek, de in 2022 verschenen roman Het lied van Europa, over zijn inspiratiebronnen en over zijn verdere schrijfplannen.
door Louise Melchers
In de aanloop naar de lezing had ik een aantal recensies van het boek opgezocht en die waren niet veelbelovend. Ik had nog even gedacht, vanwege de recensies, daar ga ik niet heen. Arjan Peters viel met de deur in huis. Hij bracht meteen de recensies ter sprake. De Winter bleek een begenadigd verteller te zijn, ook al ging het om de negatieve kritieken die hij krijgt. Hij vertelde dat hij de eerste recensie van Het lied van Europa in de Volkskrant niet had uitgelezen. Tegenwoordig vraagt hij eerst aan zijn echtgenote, Jessica Durlacher, om de recensie te lezen. “Ik heb een voorlezer, net als de oude koningen en keizers een voorproever hadden,” aldus De Winter, “als zij de recensie goedkeurt, lees ik hem en anders niet. Maar ja, dertig jaar geleden waren de recensies ook slecht. Zonder dat ik het wist, stond ik eigenlijk altijd aan de rand.” De Winter vertelt dat op het afgelopen boekenbal veel schrijvers het hadden over ‘ik’ en ‘jezelf zijn’, dat is niets voor hem. “Je bent wat je doet. Ik heb een andere interesse."
Een roman moet voor Leon de Winter minimaal 90.000 woorden bevatten. “Ik sta elke dag vrolijk op, zelfs als ik naar Schiedam ga. Een verhaal begint met een fascinatie. Ik maak heel weinig mee en zo hoort het te zijn. Tegelijkertijd ben ik de hele dag op reis met behulp van het internet. Ademloos heb ik prachtige stukken zitten lezen. Rond 2013/2014 las ik in de Guardian een artikel van een journaliste over het begin van de Arabische Lente. In een stadje in Tunesië stak een man zichzelf in brand. Hij had een fruitkarretje, maar geen vergunning en de politie trapte zijn kar om. Dan vraag ik mij af: hoe is deze man opgestaan? Waarom lukt het hem juist die dag niet de politie om te kopen? De gouverneur wil hem niet ontvangen, hij gaat naar een benzinestation en steekt zichzelf in brand. Hij komt in het ziekenhuis terecht en drie dagen later zit de president aan zijn bed. Het lukt de journaliste om de zus van de man te spreken. Wat blijkt: het karretje werd omgetrapt, maar de agent was een vrouw. Hij kreeg een klap van een vrouw en daar kon hij niet mee leven. Vervolgens vraag ik mij af of zo’n explosie ook in Europa zou kunnen gebeuren. Voelen grote groepen zich daar ook zo vernederd dat ze hun eigen omgeving in brand gaan steken?”
De Winter heeft veel plezier in het verzinnen van een verhaal. “Dat begint in de eerste fase met steekwoorden en pijltjes. Het hele plan voor een boek zet ik vooraf op papier. Ik leg de verhaallijnen vast, bedenk wie het verhaal vertelt, denk alles door, maar ik moet het nog wel bewijzen. Het moet wel allemaal op tijd op papier. Gelukkig is er dan nog geen slechte recensie. Je hoopt op momenten van opperste genade waarin je om 8.00 uur begint en het vijf minuten later ineens 15.30 uur blijkt te zijn en dat het klopt en dat je in de flow zit, de ‘zone’. Dat proces is nooit fulltime.”
Op de kaft van Het lied van Europa staat een fragment van het schilderij De ontvoering van Europa van Félix Vallotton (1908). Europa was in de Griekse mythologie een vrouw die ontvoerd werd door de als stier vermomde god Zeus. De omslag – met een geschilderd naakte Europa - zorgde ervoor dat Leon de Winter – een fervent twitteraar met 33.000 volgens – een probleem had op Twitter. “Je loopt tegen grenzen aan van wat wel en niet mag. Hoe gaat Nederland en de rest van de wereld er morgen uitzien?” De Winter kijkt graag naar series als The Last of Us, een post-apocalyptische dramaserie die zich afspeelt tijdens en na de ondergang van de wereld, of naar The Walking Dead, een serie waarin mensen proberen te overleven in een wereld met zombies. Hij vraagt zich af wat de prijs is die je betaalt om in die tijden te overleven. Ook vindt hij het interessant om te zien hoe het zover gekomen is.
In het Lied van Europa wordt hoofdpersoon Nico verantwoordelijk gehouden voor de bloedige opstanden die in 2040 uitbraken na de dood van Europa Ivanova een jonge Russisch-Nederlandse vrouw. Nico zou in zijn blog voor het Brabants Dagblad ‘desinformatie’ en ‘haatpraat’ hebben verspreid. Om herhaling te voorkomen wordt alle communicatie tussen EU-burgers gezuiverd van berichten die onrust teweeg kunnen brengen. Zo meldt uitgever Hollands Diep over het boek.
De Winter denkt dat de situatie in de wereld er sinds het schrijven van deze dystopische roman (dat wil zeggen een roman over een toekomstige samenleving met akelige kenmerken) niet beter op geworden is. Toen ik vooraf van hem een foto maakte voor bij mijn beoogde artikel, legde ik hem uit waarvoor. Dat heb ik geweten. Herhaaldelijk werd ik in zijn verhaal betrokken. Het is alsof ik op de eerste rij bij een cabaretvoorstelling zit. “Dit zou de mevrouw van De Schiedammer Online ook kunnen overkomen,” zegt hij bijvoorbeeld.
“Via Google worden we allemaal in de gaten gehouden. Let er ook op dat ik mijn verhaal niet voor niets in augustus 2040, ongeveer honderd jaar na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, laat beginnen. Nu brengen de Amerikaanse en Duitse eenheden echter rust, hoewel er gisteren bij de protestacties in Den Haag nog waterkanonnen van de Duitse politie werden gebruikt. ”
De kaft en de titel voor het volgende boek zijn er al. De titel wordt: Stad van de honden. Het zit in de planning om het verhaal in de zomervakantie af te maken. Het gaat over een hersenchirurg en een hond en speelt zich grotendeels in Tel Aviv af. De Winter: “De honden zijn heel beschaafd met edele gezichten, beschaafder dan mensen. Het wordt een soort Don Quichot, sprookjesachtig verhaal. De hoofdpersoon krijgt een hersenoperatie en kan daarna communiceren met honden. Ze blijken verder in ontwikkeling te zijn dan de mensen. Ze gaan op een avontuurlijke zoektocht naar de ark. Ik verheug me erg op het schrijven. Hier en daar moeten er wat rafeltjes en open eindjes blijven om ritme te maken, even een paar seconden rust om daarna te versnellen. Het moet een boek met een lach en een traan worden.”
Uitgeverij Hollands Diep gaat dit jaar het hele oeuvre – hij schreef een vijfentwintigtal boeken - van De Winter, opnieuw uitbrengen ter gelegenheid van het feit dat hij vijftig jaar schrijver is. “Daarom wil ik ook het nieuwe boek op tijd af hebben.”
Ondanks de slechte recensies, heb ik nu toch het boek gekocht. Dat komt door het beeldend en gedetailleerd vertellen van De Winter. Terwijl ik het aan het lezen ben, vraag ik me steeds wel af: is dit detail verzonnen of gebaseerd op feiten. Ik sla aan het googelen. Ik weet nu onder meer hoe de L115A3 eruit ziet, een langeafstandsgeweer. Word ik daarmee nu als staatsgevaarlijk gezien, omdat ik dit heb opgezocht? In zijn lezing waarschuwt De Winter de toehoorders, Google weet alles van je, echt alles.
Foto's: boven het artikel, auteur Leon de Winter (links) en boekhandelaar Gerben de Bruijn, met in zijn hand het nieuwste boek van De Winter, Het lied van Europa, foto in de tekst: Arjan Peters interviewt Leon de Winter, foto onder: het publiek in de onlangs heropende boekwinkel Post Scriptum in Winkelcentrum Spaland
