door Louise Melchers

In Schiedam Centrum aan de Kloosterplaats staat de enige stadsarmenschool van Nederland die ooit rijksmonument geworden is. Vanochtend - op Open Monumentendag 2021 – hebben wethouder Duncan Ruseler (links op de foto boven) namens de gemeente Schiedam en Jacob Wiersma (rechts op de foto boven) namens het De Groot Fonds dit toegekende ereschildje onthuld. Bovendien werd er een oorkonde uitgereikt. 

Caroline Nieuwendijk  en Arjen van den Berge van de werkgroep Historische bebouwing van de Historische Vereniging Schiedam vertellen over de geschiedenis van de stadsarmenschool die begin 18e eeuw wordt opgericht op de plek waar toentertijd de meeste armen woonden, het centrum van Schiedam. Het pand wordt in 1779 ontworpen door stadsarchitect Rutger van Bol’Es en kost 15.000 gulden. Zo’n 70 leerlingen van tussen de 5 en 12 jaar krijgen individueel les in één groot lokaal. Er staan twee kachels om het lokaal te verwarmen en de ramen zijn hoog om licht binnen te krijgen, want de school staat dan helemaal ingebouwd tussen huizen en andere panden. De kinderen leren lezen, schrijven en als dat goed gaat, ook rekenen of navigeren. Aan docenten is een groot gebrek en een opleiding voor docent is niet nodig om les te mogen geven. Behalve dat de meesters lesgeven, hebben ze ook nog andere functies, zoals koster, klokkenluider of doodgraver. Leerlingen die niet mee kunnen komen worden in die tijd lui of dom genoemd en kunnen ook de nodige lijfstraffen verwachten. Gedurende zo’n 100 jaar krijgen de arme kinderen uit Schiedam hier les. In 1861 sluit de school en krijgt het gebouw allerlei andere functies, zoals gymzaal en dansschool. 

Het is alweer enige jaren geleden dat de afdeling Monumentenzorg Schiedam bij de afbraak van een aantal panden in de buurt van de armenschool signaleert dat de armenschool toch echt een monumentaal pand is en actie onderneemt voor het behoud ervan. Gerben Roodbol van de gemeente vertelt dat de dienst een pand zag waarvan het dak onder een meters dikke laag klimop schuil gaat en zo lek is als een mandje. In afwachting van wat er met het  pand gaat gebeuren, zorgt de dienst voor het droogmaken van het pand, zodat het niet voor altijd verloren gaat.

Hoewel de leden van de gemeenteraad en de adviserende ambtenaren allemaal vinden dat het pand gerestaureerd moet worden, duurt het nog jaren tot het ervan komt. Uiteindelijk komt het pand in handen van het De Groot Fonds en kan de restauratie van start. Dit Fonds zorgt er ook voor dat er in elk geval weer een sociale component aan de restauratie gekoppeld wordt. Zo leidt de Aannemerscombinatie Meerbouw en de Bouwerswerkplaats mensen met afstand tot de arbeidsmarkt op naar een vak in de bouw en wordt de nieuwe gebruiker van het pand de sociale horeca-onderneming Hotspot Hutspot die kwetsbare groepen in de stad nieuwe kansen biedt. Schiedams architectenbureau Statsarchitecten maakt het uitgevoerde ontwerp. De dienst Monumentenzorg fungeert als planbegeleider bij de bouw.

Alle betrokkenen zijn het erover eens dat de restauratie een succes is geworden en dat het fijn is dat dit lang leegstaande gebouw weer een nieuwe bestemming heeft gekregen die mooi aansluit op de sociale functie waarvoor het gebouw in eerste instantie ooit is opgericht.

Hieronder zie je de buitenkant van het gebouw (zie ons eerdere artikel over hoe het pand er voor de restauratie uitzag). Het pand is gedurende jaren in gebruik geweest als gymzaal door een basisschool. In het interieur zijn details van de voormalige gymzaal gehandhaafd. Zie hier de onderste twee foto's (beide gemaakt door Marco Spruit Bleeker). 

Foto's door Louise Melchers en Marco Spruit Bleeker