Elke maand vertelt oud-docent Hans Overheul voor de Leeskring Nederlandse Klassiekers in de Bibliotheek Schiedam over een literaire roman die langere tijd geleden in de belangstelling stond. Ditmaal was Een schitterend gebrek van Arthur Japin uit 2003 het onderwerp van zijn lezing.
door Louise Melchers
Van deze historische roman zijn inmiddels meer dan 300.000 exemplaren in Nederland verkocht en het boek is vertaald in ruim zestien talen. De schrijver ontving in 2004 voor het boek de Libris Literatuur Prijs en in 2005 De Inktaap (een jongerenprijs van de Nederlandse literatuur). Er is een theaterversie van het verhaal en momenteel wordt het boek in het Engels verfilmd door regisseur Michiel van Erp.
Een groep van zo’n dertig toehoorders neemt plaats in het zaaltje in de bibliotheek aan de Lange Haven in Schiedam. De meeste aanwezigen hebben het boek gelezen of herlezen, maar dit geldt niet voor iedereen. Hans begint zijn verhaal dan ook met een samenvatting van het verhaal over Lucia, de eerste grote liefde van Giacomo Casanova, een beroemde 18e-eeuwse avonturier uit Venetië.
De memoires van Casanova bestaan uit meer dan 12 delen en over zijn leven is dan ook veel bekend. Maar wie was nu eigenlijk Lucia, zijn grote liefde, van wie het enige gebrek is dat ze te jong is? Waarom liet zij hem in de steek? Hoe kwam het dat zij elkaar later in Amsterdam ontmoetten en meer van dat soort vragen stelt schrijver Arthur Japin zich en beantwoordt hij in deze roman. Hoewel Casanova en Lucia echt bestaan hebben, maakt Japin er romanfiguren van, zodat hij deze vragen kan beantwoorden.
Overheul vertelt over het leven van de schrijver, bespreekt op luchtige wijze allerlei thema’s die in het boek aan de orde komen en vertelt ons over de overgangstijd van de verlichting en de romantiek waarin deze historische roman zich afspeelt en waarin gevoel en verstand vaak in strijd met elkaar zijn. Ook laat hij ons kennismaken met minder bekende literaire termen, zoals een oxymoron, een stijlfiguur voor een woordgroep met twee begrippen die niet bij elkaar horen, zoals bij de titel Een schitterend gebrek het geval is. Daarnaast leest hij een aantal illustratieve momenten uit het verhaal voor.
Als lezer is het leuk om niet alleen naar het verhaal zelf te kijken, maar ook na te denken over de diepere lagen in het boek. De filosofie van Jean-Jacques Rousseau, het verhaal van Pygmalion en Galathee, de Metamorfoses van Ovidius, de brieven van Belle van Zuijlen. De verwijzingen naar de oosterse wereld, zoals spiegels die volgens een bepaald procedé gemaakt zijn, waarin je bij een bepaalde lichtval ogen ziet en de sluiers die Lucia draagt om haar gezicht te verbergen en de wereld buiten te sluiten.
Casanova was een typische man van de verlichting met een bittere visie op de vrouw. De reden dat ze hem in de steek gelaten had was voor hem duidelijk: ze was een vrouw (en dus een verraadster). Lucia (tevens de naam van de beschermheilige van de blinden) verliet hem echter uit liefde omdat ze zijn toekomst niet wilde schaden. Door de pokken is haar gezicht zo beschadigd dat ze geen representatieve vrouw meer voor hem kan zijn. Ze leert al jong van haar moeder dat de blik van iemand anders bepaalt hoe je jezelf ziet. De oosterse spiegel opent haar ogen, ze moet eerlijk zijn tegen zichzelf en zelf in de spiegel kijken om te zien wie ze echt is.
Hans laat de luisteraars op een luchtige manier naar allerlei kanten van het boek kijken, waardoor het verhaal nog meer gaat leven en waardoor we het misschien met een nieuwe blik kunnen (her)lezen.
Volgende maand, 18 maart 2023, 10.30 uur gaat Hans Overheul dieper in op het boek De komst van Joachim Stiller van de Vlaamse auteur Hubert Lampo. Het is een magisch realistische roman die verscheen in 1960. Ook deze bijeenkomst vindt weer plaats in de bibliotheek en is gratis.