SCHIEDAM - “Op deze manier kunnen werken voelt voor mij alsof ik als kind in een snoepfabriek ben.” Conservator stadsgeschiedenis van het Stedelijk Museum Schiedam, Merel van der Vaart, is in de Havenkerk, waar zich nu 2750 objecten uit de verzameling historische objecten van de gemeente Schiedam bevinden.
door Jan Schrijver
Het Stedelijk Museum Schiedam aan de Hoogstraat is wegens een grondige verbouwing gedurende lange tijd gesloten. Op een paar honderd meter van het museum ligt de Havenkerk, die onlangs werd gerenoveerd en bestemd is voor het houden van evenementen. Die zitten er vanwege de coronacrisis voorlopig niet in. Het museum besloot de Havenkerk te huren en een deel van de historische collectie uit het depot in Den Haag te halen. In het depot liggen circa 9000 voorwerpen uit de historische collectie. Deze historische collectie is eigendom van de gemeente, maar wordt door het museum beheerd. Het is de bedoeling om in totaal 5500 van de 9000 voorwerpen naar Schiedam te halen. Medewerkers van het wegens renovatie gesloten museum hebben nu de tijd om te onderzoeken welke objecten van waarde zijn voor de geschiedenis van Schiedam en welke objecten beter op hun plek zouden zijn bij bijvoorbeeld een ander museum.
Het museum roept hierbij de hulp in van de Schiedammers. Twee weten immers méér dan één. Het was de bedoeling dat Schiedammers een bezoek zouden kunnen brengen aan de Havenkerk om te kijken naar de in stellingen liggende voorwerpen. De kassa staat klaar om bezoekers te kunnen ontvangen in wat genoemd wordt het Kijkdepot Schiedam. Er is gratis toegang tot het Kijkdepot, maar gezien de coronamaatregelen zou sowieso een tijdslot gereserveerd moeten worden. Maar ook dit door middel van tijdsloten gereguleerde bezoek is – nu de derde coronagolf zich naar zijn piek beweegt - niet toegestaan. Het Kijkdepot zal in de Havenkerk zijn tot en met 22 augustus van dit jaar. Zodra de medische toestand in het land verbetert en de museale teugels gevierd mogen worden, hopen de museummedewerkers die met de inventarisatie bezig zijn de Schiedammers te mogen begroeten. De objecten zullen zeker verhalen losmaken. Die verhalen zullen dan zo goed als mogelijk is worden vastgelegd.
Op dit moment ligt de eerste pluk van 2750 objecten in het Kijkdepot, alle in het thema ‘ondernemen’. Driekwart van die 2750 objecten heeft betrekking op de jeneverindustrie en de gerelateerde processen en producten. “Er zijn ook voorwerpen die betrekking hebben op distillateurs uit andere steden dan Schiedam. Die voorwerpen zouden mogelijk beter passen in de collectie van het Nationaal Jenevermuseum”, zo geeft Merel van der Vaart een voorbeeld van een overdracht van een object aan een ander museum. “Met het Jenevermuseum – dat naast de Havenkerk ligt – wordt goed samengewerkt om meer te weten te komen over de historische collectie aan jenever gerelateerde voorwerpen.”
“Aan het einde van de negentiende en begin twintigste eeuw kwamen in het westen van Europa allerlei tentoonstellingen in zwang, waar de industrieën of de landbouwsectoren hun producten konden laten zien. Daar kon je dan als bedrijf of vereniging prijzen winnen. De winnaar kreeg dan een medaille en een certificaat. Die certificaten zijn kunstwerken op zich. Kijk deze eens.” Merel haalt heel behoedzaam een certificaat uit een doos vol met van die plakkaten. “De Schiedamsche Spoeling vereeniging heeft in 1893 in Nijmegen de eerste prijs gewonnen, bestaande uit een verguld zilveren medaille, voor 'twee vette koeien' op een tentoonstelling van de landbouwvereniging voor Gelderland en Overijssel. Spoeling was een afvalproduct van de jeneverindustrie en werd gebruikt als veevoer. Maar hoe kwamen die twee vette koeien dan op die tentoonstelling in Nijmegen? Er waren nog geen vrachtwagens. Of zouden inspecteurs van die landbouwvereniging naar Schiedam gekomen zijn om hier de koeien te bekijken. Daar willen we graag meer over weten”, zegt Merel.
Ze laat nog enkele prachtige certificaten zien. Zo won Loopuyt in 1910 in Argentinië op een internationale landbouwtentoonstelling in Buenos Aires een 'gran diploma de honor' voor 'ginebra'. "En dit is een waar kunstwerk, de stoombierbouwerij en azijnmakerij Van der Schalk uit Schiedam die in 1886 in Amsterdam in het Paleis voor Volksvlijt een prijs won (zie foto onder het artikel). De toevoeging stoom zei niets over het bier, maar over het feit dat er stoommachines werden gebruikt in de fabriek, dat je de nieuwste machines gebruikte, wilde je als fabriek graag laten weten.”
Er is ook een ladekast vol met oude vaandels. Het was een hele operatie om die grote ladekast in zijn geheel uit het depot in Den Haag naar de Havenkerk in Schiedam te krijgen. “Die kast is groot en loodzwaar, maar het is gelukt. We zijn er nog niet aan toegekomen de vaandels nader te inventariseren, ik zal eens enkele lades opentrekken nu. Kijk, dit is een mooie van de Gusto’s Muziekvereeniging (zie foto hierboven). Of deze van het Anthonisgilde, ofwel het gilde van de zakkendragers. En deze dan: Bond van Ned. Gemeentewerklieden, afd. Schiedam.” Heel voorzichtig, met handschoenen aan, licht Merel een vaandel op. In elke lade liggen meerdere vaandels.
Er was ook veel scheepvaart op Schiedam uit de Scandinavische landen en het Oostzeegebied om onze stad te voorzien van hout voor de vaten en granen als grondstof. Voor hun terugtocht sloegen de schepen proviand en andere artikelen in. In Schiedam waren er verscheidene gespecialiseerde winkels om de schepen uit de verschillende landen te kunnen bevoorraden. Deze zogenoemde victualiën-winkels hadden kunstige houtsnijwerken met kleuren van de vlag van een land aan de gevel hangen om duidelijk te maken in bevoorrading van schepen van welk land zij gespecialiseerd waren. Een stelling laat die winkelreclame van weleer zien. Merel toont een hand die kan scharnieren. Het zijn weer voorbeelden van voorwerpen die verhalen los kunnen maken.
Zoals ook een stelling met serviesgoed en bestek uit het bedrijfsrestaurant van de scheepswerf Wilton-Fijenoord (eerste foto boven). Of de meubels die gemaakt zijn door de in Schiedam gevestigde ‘Fabriek van Stalen Meubelen Gebr. de Wit’ (tweede foto boven).
Merel knielt bij een stelling. “Kijk dit bord waar mosselen worden aangeboden. Het dateert uit de Eerste Wereldoorlog. Nederland was niet in oorlog toen, maar het raakte ons land wel bijvoorbeeld voor wat betreft de voedselvoorziening. Deze mosselen waren toen nog onbekend als voedsel in de armere delen van de bevolking, maar werden - voedzaam als deze mosselen waren - voor een zachte prijs door het Steuncomité Schiedam aangeboden aan de bevolking.”
Wat in dit artikel is genoemd, is een kleine greep van wat er nu te zien is en dan te bedenken dat er halverwege de periode dat het depot open is, de objecten die er nu in de Havenkerk zijn plaats zullen maken voor 2750 andere objecten. Nu gaat het om objecten die gerelateerd zijn aan Schiedamse bedrijvigheid, de volgende verzameling objecten gaat over de rest van de rijke geschiedenis van Schiedam.
Omdat het publiek wegens de coronacrisis nog geen toegang heeft tot het depot, worden er wel online gespreksavonden gehouden. Over de avonden die reeds gehouden zijn, kun je hier lezen:
Herinneringen ophalen aan de glasfabriek van Schiedam
https://www.deschiedammeronline.nl/cultuur/details/herinneringen-ophalen-aan-de-glasfabriek-van-schiedam
Hoe was het als je vader of opa in de jeneverindustrie werkte
https://www.deschiedammeronline.nl/cultuur/details/hoe-was-het-als-je-vader-of-opa-in-de-jeneverindustrie-werkte
Lees ook enkele eerdere artikelen:
Stedelijk Museum opent Kijkdepot Schiedam in Havenkerk
https://www.deschiedammeronline.nl/cultuur/details/stedelijk-museum-opent-kijkdepot-schiedam-in-havenkerk
We gaan graag in gesprek met Schiedammers
https://www.deschiedammeronline.nl/cultuur/details/we-gaan-graag-in-gesprek-met-schiedammers
Foto's (c) De Schiedammer Online
