Het Stedelijk Museum Schiedam presenteert van 23 september 2023 t/m 25 februari 2024 de tentoonstelling Yayoi Kusama. De Nederlandse jaren 1965-1970. In de periode 1965 tot 1970 exposeert en verblijft ze veelvuldig in Nederland en maakt er deel uit van de bruisende kunstwereld. Het zijn cruciale jaren voor de kunstenaar, waarin ze onder meer het clubleven stevig opschudt met haar spraakmakende happenings.

Yayoi Kusama: pionier, feminist en cultheldin
​Yayoi Kusama is in de afgelopen decennia uitgegroeid tot een van de beroemdste en meest getoonde internationale sterren uit de kunstwereld. Haar huidige, technologisch zeer geavanceerde licht- en spiegelinstallaties zijn een hit op sociale media, waar ruim een miljoen berichten met foto’s en video’s van haar werk zijn gedeeld. Het publiek is dol op haar polkadot-pompoenen en champagneflessen met stippen. Maar in Schiedam wordt een andere kant van Kusama getoond: die van pionier, feministische voorvechtster en cultheldin. Daarbij staat de Nederlandse periode 1965-1970 centraal. Kusama woont in die jaren in de Verenigde Staten, maar verblijft en exposeert vaker in Nederland dan in Amerika. Behalve het Nederlandse kunstklimaat – Kusama wordt opgenomen in de kringen rond de Haagse galerie Orez - vormen de populaire cultuur, het politieke klimaat en de seksuele revolutie een belangrijke stimulans voor Kusama.
​
​Naked Body Painting
​Het Nederland van de jaren zestig is de tijd van provo, happenings rond het Amsterdamse beeld Het Lieverdje en de opkomst van de jeugdcultuur. Het is ook de tijd van experimentele muziek, psychedelica en vrije seks. Kusama vindt er met haar seksueel bevrijdende werk direct aansluiting bij. In New York heeft zij vanaf 1967 al verschillende happenings gehouden, die vaak werden verboden of alleen door mochten gaan zonder naakt. In Nederland voert ze op verschillende plekken spontaan haar Naked Body Painting happenings uit, eerst in galerie Orez en vervolgens ook in musea, clubs en op festivals. Zo ook in het Stedelijk Museum Schiedam, waar in 1967 het werk van Kusama te zien is op de kunstbeurs Balans. Op de opening ontstaat ‘spontaan’ een happening, waarbij de voor het Schiedamse publiek nog onbekende Kusama een naakte Jan Schoonhoven van top tot teen met stippen beschildert. Op foto's is te zien hoe het publiek verbouwereerd toekijkt. Er volgen happenings op de meest uiteenlopende plekken: tijdens het muziekfestival Flight to Lowlands Paradise in Utrecht en in de erotische nachtclub Birds Club in Amsterdam.

Happenings in de sixties
​Happenings worden een steeds belangrijker deel van het (nacht)leven van jongeren in de jaren zestig. Ze vinden plaats op straat, in theaters, in kunstruimtes en soms op televisie. In veel gevallen komen de happenings voort uit een sterk gevoeld anarchisme en antirationalisme onder jonge generaties kunstenaars, schrijvers en andere vrije geesten. Door absurdisme en alledaagse handelingen als iets verhevens te presenteren (fluxus), maar ook door oude cultuur te vernietigen en te streven naar een soort anti-esthetiek. Vrijwel altijd is er een politieke lading: een verzet tegen het establishment, Hollandse preutsheid, dwingende machtspatronen of de Vietnamoorlog. Dit vormt een vruchtbare bodem voor de bevrijdende en geëngageerde happenings van Yayoi Kusama.

What do you think is worse, war or free sex?
​Yayoi Kusama, 1967

​Over de tentoonstelling
​Te zien in Schiedam zijn meer dan dertig kunstwerken van Yayoi Kusama, alle in Nederland gemaakt in de periode 1965 tot 1970. Yayoi Kusama. De Nederlandse jaren 1965-1970 laat zien hoe Kusama vanaf 1965 deel gaat uitmaken van de Nederlandse kunstwereld, maar evengoed een impuls geeft aan de tegencultuur van een jongere generatie. Blikvangers zijn onder meer de Infinity Polka Dot Room (1967) en de installatie Narcissus Garden (1966). Beide worden voor het eerst getoond samen met de authentieke televisie-uitzendingen uit die jaren. De tentoonstelling omvat daarnaast honderden foto's die in Nederland van en met Kusama zijn gemaakt en nooit eerder te zien waren. Tevens zijn vele erotische werken opgenomen van bevriende kunstenaars als Henk Peeters, Woody van Amen en Lotti van der Gaag.
​
​Samenwerking met 0-INSTITUTE
​Yayoi Kusama. De Nederlandse jaren 1965-1970 ​ is samengesteld door het Stedelijk Museum Schiedam in nauwe samenwerking met Tijs Visser van het 0-INSTITUTE, die al jarenlang onderzoek doet naar Kusama’s Nederlandse jaren. Meer informatie.

Publicatie
​Op 23 september verschijnt het gelijknamige boek bij de tentoonstelling Yayoi Kusama. De Nederlandse jaren 1965–1970. Deze wetenschappelijke publicatie beschrijft de Nederlandse periode van Yayoi Kusama aan de hand van essays van onder andere Helen Westgeest en Anna Tilroe, talloze niet eerder gepubliceerde foto’s, berichtgeving uit kranten en persoonlijke herinneringen van ooggetuigen. Vanaf 23 september verkrijgbaar in de museumwinkel van Stedelijk Museum Schiedam. Vooruitbestellen is mogelijk via nai010 uitgevers.
​ISBN: 9789462088054, 208 pagina's, paperback, 29,95 euro
​
​Met dank aan
​Gemeente Schiedam, Mondriaan Fonds, Fonds 21, Prins Bernhard Cultuurfonds, Turing Foundation, Fonds Schiedam Vlaardingen, 0-INSTITUTE, Jaap Harten Fonds, Stichting Gifted Art.

Bijschrift bovenste afbeelding:
Yayoi Kusama, Happening Sociëteit Novum, Delft, 1967. Foto Theo van Houts / Panorama, Spaarnestad, Collectie Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam. Aankoop met steun van Mondriaan Fonds.

Bijschriften middelste afbeeldingen:
Yayoi Kusama, Birds Club Amsterdam, 1967. Foto Harrie Verstappen. Courtesy 0-INSTITUTE.
Yayoi Kusama, Facets of contemporary eroticism, Internationale Galerij Orez 1965, Foto © Marianne Dommisse, Nederlands Fotomuseum Courtesy 0-INSTITUTE.

Bijschrift onderste afbeelding:
voorplat deel boek De Nederlandse jaren 1965-1970.