door Jan Schrijver

“In 2021 heeft de Gemeente Rotterdam op succesvolle wijze aandacht gevraagd voor Taal met een grootscheepse campagne onder de noemer Jaar van de Taal. Dat heeft de gemeente Schiedam opgepikt en samen met de bibliotheek opgepakt. Je hebt als burger basisvaardigheden nodig om je staande te kunnen houden in de samenleving. Laaggeletterdheid komt vaak ter sprake, maar er is ook iets als ‘laaggecijferdheid’. We zullen niet alleen moeten helpen bij het ontwikkelen van leesvaardigheid, maar ook bij het opdoen van digitale vaardigheden en financiële vaardigheden, en als onderliggende basis hiervoor ook bij het trainen van rekenvaardigheden. Daarom hebben we de naamgeving iets veranderd ten opzichte van het Rotterdamse initiatief. In Schiedam noemen we het: Jaar van Taal & Tools. Dat geeft de breedte aan en het bekt nog lekker ook”, zegt Monique Verweijmeren (foto onder) van de Bibliotheek Schiedam.

“Voor veel mensen is goed kunnen lezen en schrijven heel normaal. Je staat er niet bij stil, het is als ademhalen. Als je de Nederlandse taal niet goed beheerst, dan kom je erachter dat het best lastig kan zijn, dat taal werkelijk overal is. Op je medicijnendoosje, in de mail van de klantenservice, op de school van je kinderen, bij het stemmen voor de gemeenteraadsverkiezingen. Het kan leiden tot uitsluiting op de arbeidsmarkt en belemmering van carrièrekansen. En wat voor taal geldt, geldt ook voor basisvaardigheden als rekenen, het begrijpen van grafieken en digitaal vaardig zijn.” Monique merkt op: “Mensen zijn soms heel handig geworden om gebrek aan bepaalde vaardigheden te verbergen voor hun omgeving. Stel je bestelt in een horecagelegenheid een kop koffie. ‘Doe mij maar hetzelfde’, zegt iemand anders waarmee je aan tafel zit. Diegene zou misschien ergens anders trek in hebben, maar kan de kaart niet lezen en weet dit zo te verhullen. Het is een eenvoudig voorbeeld, maar het is maar al te waar.”

In Nederland hebben 2,5 miljoen mensen van 16 jaar en ouder moeite met lezen, schrijven en/of rekenen. Dat is 18% van alle mensen in Nederland. Daarnaast hebben ongeveer 4 miljoen mensen moeite om de huidige digitale ontwikkelingen bij te benen. Uit onderzoek is gebleken dat het percentage burgers in Schiedam dat over onvoldoende basisvaardigheden beschikt hoger ligt dan het landelijke gemiddelde, namelijk 32% van de inwoners van Schiedam. Uit de vijfjaarlijkse internationale PISA-studie (Programme for International Student Assessment) naar leesprestaties blijkt dat van de Nederlandse 15-jarigen 25% niet goed genoeg kan lezen om mee te doen in onze maatschappij.

“Onwetendheid en schaamte willen we achter ons laten. We willen de professionals in het sociale werkveld attent maken op de hiaten die er kunnen zijn in diverse vaardigheden. We willen dat de professionals weten waar zij de aangewezen collega-professionals vinden om aan specifieke vaardigheden te werken. Ofwel, we willen de professionals met elkaar in verbinding brengen. We zullen daartoe ook samen met de Gemeente Schiedam een portal gaan ontwikkelen. Onder professionals verstaan we overigens ook vrijwilligers. Die werken bijvoorbeeld een dag of twee dagen in de week als vrijwilliger. Je kunt niet verwachten dat zij net zo goed de weg weten als mensen die voltijds het werk doen. Dus zeker ook voor vrijwilligers is zo’n portal van belang. En vergis je niet in het aantal vrijwilligers dat een bijdrage levert in het sociale werkveld. Neem de bibliotheek; wij maken dankbaar gebruik van de inzet van liefst 140 vrijwilligers.”

“Voor het publiek ontwikkelen we een bewustwordingscampagne. Mensen met gebrekkige vaardigheden willen we ervan bewust maken dat ze zich niet hoeven te schamen, maar wél hulp kunnen zoeken, en hoe en waar ze dat kunnen doen. En het is goed dat zo’n campagne tevens bijdraagt aan het begrip dat andere mensen kunnen opbrengen voor mensen met gebrekkige vaardigheden.”

De oorzaak van een gebrek in vaardigheden begint veelal in jonge jaren. “In de eerste duizend dagen van je leven, kun je een taalachterstand oplopen, die bijna niet meer is in te halen”, zo weet Monique. “Daarom beginnen we binnenkort al bij het Consultatiebureau met een Boekstartcoach. Om te stimuleren dat ouders hun kinderen voorlezen. Met de Stichting aan Zet werken we samen onder meer met de peuterconsulenten, de ouderconsulenten op de scholen en de mensen van de Voorleesexpress. Het kan zijn dat beide ouders zelf niet goed kunnen lezen en schrijven. Dat is niet genetisch, maar wordt desondanks doorgegeven aan hun kinderen, tenzij op een goede manier hulp wordt geboden.”

“We zijn bezig met het opzetten van een doorlopende leerlijn, voor jongeren van nul tot achttien. Daarmee hopen we na de zomer klaar te zijn, zodat we die op 13 september kunnen presenteren. Onderdeel van een doorlopende leerlijn is dat er op scholen bibliotheken zijn. Inmiddels is dit het geval bij – op een na alle – basisscholen in Schiedam (de uitzondering is de Poldervaartschool, deze school voor bijzonder onderwijs heeft een eigen bibliotheek, de Bibliotheek Schiedam werkt wel samen met deze school). Het streven dat alle scholen een bibliotheek van ons in huis hebben, willen we nu gaan doortrekken naar de middelbare scholen.”

“Dit opzetten van een doorlopende leerlijn van 0 – 18 jaar is een traject waar je een lange adem voor moet hebben, maar waarvan we over een jaar of tien goede resultaten hopen te zien. En na de schooltijd, ja dan moeten we als bibliotheek de mensen ook binnenhouden, of misschien moet je zeggen, over de drempel krijgen. Neem de Korenbeurs, een fantastisch mooi gebouw, een historisch gebouw. Maar het is ook een statig gebouw, met het woord bibliotheek in grote gouden letters erop. Zou het een drempel kunnen zijn? Wij moeten als organisatie ook kritisch naar onszelf blijven kijken, ontdekken waar er drempels zijn en die wegnemen”, vindt Monique.

Op 31 mei 2022 wordt er een conferentie basisvaardigheden gehouden voor professionals. Dan komt Kees Hoogland spreken, een deskundige van de Hogeschool Utrecht op het gebied van laaggecijferdheid. De professionals die aanwezig zullen zijn, zijn werkzaam voor de diverse samenwerkingspartners van de bibliotheek. Naast de gemeente zijn dat onder meer Minters, Stroomopwaarts (o.a. consulenten inburgering), Centrum voor jeugd en gezin (CJG), Vluchtelingenwerk Nederland, Mundo, KomKids, Noah Kinderopvang, basis en voortgezet onderwijs in Schiedam, Humanitas, Zadkine/Albeda, Novum)

De mogelijkheden om basisvaardigheden te trainen worden deze zomer voor de verandering niet stilgelegd. In het Jaar van Taal & Tools zullen er ook in de zomer trainingen basisvaardigheden op het programma staan.

In oktober wordt de ‘Week van het Nederlands’ gehouden.

In december staat er een festival op het programma. “We stellen er ons op in, dat dit een online festival zal zijn, want het coronavirus blijft helaas onder ons en dan zou er – naar wij hebben begrepen – mogelijk weer een piek kunnen zijn. We hopen uiteraard dat het nu eens meezit, en dat we het festival hier live in de Korenbeurs kunnen houden”, zo sluit Monique Verweijmeren af.

Het Jaar van Taal & Tools heeft nog een uitloop naar 2023, en de programmering zal hier en daar nog bijgesteld worden. Via De Schiedammer Online, het Nieuwe stadsblad en andere media, alsook via de website en social media van de Bibliotheek Schiedam zal daarover gecommuniceerd worden.

Foto boven het artikel: een medewerkster van de bibliotheek werkt een nieuwe vrijwilliger in