door Jan Schrijver in samenwerking met Louise Melchers

Wat verscholen in de historische binnenstad van Schiedam aan de Lange Achterweg ligt het voormalige weeshuis. Tegenwoordig zijn er atelierwoningen in gevestigd. Als je van de Hoogstraat, een aloude stadsdijk, naar beneden loopt, zie je aan je rechterhand Turquoise Gallery. Op zaterdag aan het begin van de avond staat het raam op een kier. Voorbijgangers vangen muziek op, die zij niet meteen kunnen thuisbrengen. Wij zijn uitgenodigd en bellen aan. Het duurt even voor de deur opengaat en een vrouw ons vragend aankijkt. “Wij zijn uitgenodigd”, zeggen we, eerst in het Nederlands en daarna in het Engels. Dat helpt. Ze laat ons binnen. Al snel hebben we door dat zij de vrouw is van een uit Peru afkomstige fluitist, Tupac Peralta. Hij is klassiek opgeleid in Wenen. In zijn jonge jaren bekostigde hij zijn studie door op straat met wat landgenoten El Condor Passa en andere populaire volksmuziek te spelen. “Maandenlang zijn we toen in Nederland geweest, vaak in Rotterdam, de mensen konden het goed waarderen”, vertelt Tupac. Louise en ik herinneren het ons nog op de Lijnbaan verschillende malen ernaar geluisterd te hebben. We zijn decennia verder en staan nu oog in oog met deze virtuoos op de fluit, die de straat als muzikant ontgroeid is. “Toen eigenlijk ook al”, zegt hij, “maar het verdiende zo goed.”

De technische vaardigheid van het bespelen van inheemse instrumenten komt hem die dag weer erg goed van pas. Samen met de cellist Jan Zygmunt uit Polen en de singer/songwriter, gitarist, producer Daniël Baker uit Engeland, werken zij met de eigenaars van Turquoise Gallery, Abeer El Khateb en Irida Hysenbelli, aan muziek die een geheel moet gaan vormen met een serie van zes schilderijen van kunstschilder en beeldhouwer Abeer El Khateb. De serie van zes schilderijen is ontstaan uit een onderzoek naar reversism. Elk schilderij is als één van de zes pilaren in een hecht bouwwerk. Ze hebben een betekenis, ze hebben inhoud, en dat in meerdere lagen. “Het eerste doek dat ik in deze serie maakte is licht van kleur, lichtgoud. Achtereenvolgens worden de kleuren feller, donkerder en de voorlaatste heeft als basis zelfs zwart, ‘the dark eye’ zeg maar”, zo licht de schilder toe. “In het zesde en laatste doek, waarmee ik nu bezig ben in deze serie, ga ik weer terug naar het licht, lichtzilver.” (je kunt er meer over lezen in een eerder artikel onder deze link).

Het eerste muziekstuk waarmee de drie professionele muzikanten en het kunstenaarsechtpaar nu bezig zijn, gaat het lichtgouden doek begeleiden. Abeer zingt en zijn echtgenote Irida speelt tanpoura, een snaarinstrument dat iets wegheeft van een sitar.

Cellist Jan Zygmunt deed het conservatorium in Polen en kwam naar Rotterdam om een masteropleiding te volgen aan CODARTS. Hij heeft deze studie onlangs afgerond, waarbij hij onderzoek deed naar het omzetten van zintuigelijke waarnemingen in geluidsgolven. Via LinkedIn kwam hij in contact met de Engelse producer Daniël Baker, die een cellist zocht voor een project, waarin hij onder meer onderzoek doet naar het omzetten van kleuren in geluidsgolven. Op Ibiza, dé magneet voor producers, ontmoette Baker ooit Tupac Peralta. Ook die werd uitgenodigd voor het project, dat de drie professionele topmuzikanten uiteindelijk op een zomerse zaterdag in augustus bijeenbracht in de intieme setting van Turquoise Gallery in het oude weeshuis aan de Lange Achterweg in Schiedam.

Als docent begeleidde Irida Daniël ooit tijdens diens studie bij een werkstuk. Irida bracht hem daarna in contact met haar echtgenoot die erop aan het broeden was hoe hij zijn schilderijen zou kunnen vertalen in geluidsgolven om de kijker/luisteraar een totale beleving te kunnen bezorgen. Abeer laat ons verschillende schetsen zien, waarop hij uitlegt hoe dat zou kunnen werken, gebaseerd op verschillende wetenschappen als wis- en natuurkunde. Ruim twee jaar zijn Abeer en Dan er als componist en onderzoeker nu mee bezig. Eindelijk was het dan zover dat gerepeteerd kon gaan worden en Jan, Dan, Tupac, Abeer en Irida een datum wisten vast te leggen in hun drukke agenda’s.

De muziek die we te horen krijgen zou je kunnen omschrijven als meditatieve muziek. Of zoals cellist Jan het beschrijft: “Ik word er op een gegeven moment zen van”, daaraan toevoegend dat het dirigeren van Daniël dan al helemaal relevant is, want concentratie blijft vereist als tijdens het muziekstuk de verschillende segmenten van het schilderij aan de beurt komen. Dit eerste schilderij van de zes heeft als basiskleur goud. Dat correspondeert met een bepaalde frequentie als uitgangspunt, 449 mhz begrijpen we. Elk stukje van het schilderij levert andere klanken op. Er wordt niet geïmproviseerd, maar alles is vooraf minutieus uitgedacht door Daniël en Abeer. De uiteindelijke opname wordt niet uitgebracht op CD, vertelt Abeer ons desgevraagd. Daarmee zou het doel niet gediend worden, zo licht Abeer toe. De muziek dient echt samen met het schilderij ‘geconsumeerd’ te worden. Daniël vult aan: “In een ruimte staan twee bedden. Erop liggen twee mensen die naar boven kijken. Boven hen hangt het schilderij. De muziek speelt. Op een bepaald moment voelen en horen ze onder het bed het gras ritselen. Het gras dat er niet is, het is puur de sensatie van het kijken naar het schilderij en het tegelijk horen van de muziek. En zo zullen er andere sensaties ontstaan door combinatie van kijken naar het schilderij en horen van de muziek. Het is meer dan een 3D-ervaring, het omringt je, het komt bij je binnen, kortom het is ongekende totale ervaring.”

De planning van Abeer en Daniël is, dat het eerste muziekstuk in de loop van volgend jaar gereed zal zijn. Dan volgt de muziek voor de volgende vijf schilderijen in de serie, om te beginnen met het groene schilderij. Daniël heeft een reis naar Afrika op het programma staan om voor dit tweede muziekstuk de nodige inspiratie op te doen.

Uiteindelijk zal de serie van zes muziekstukken voltooid zijn. Abeer ziet (en hoort) het al helemaal voor zich. In een museale instelling zal er voor elk van de zes schilderijen een opstelling zijn voor een complete ervaring van beeld en geluid. In ongeveer een half uur tijd verplaatst de kijker/luisteraar zich in de juiste volgorde van schilderij tot schilderij. De overgang tussen de achtereenvolgende muziekstukken dient ook vloeiend en logisch te zijn. De overgang naar het tweede muziekstuk daar wordt nu al aandacht aan gegeven in het stuk waarvoor op een bijzondere zaterdagavond in Schiedam wordt gerepeteerd. De overgang naar ‘aardsere klanken’ die bij groen, de basiskleur van het tweede schilderij, horen. “Door de combinatie van iets zien en iets horen, ga je het ook voelen”, is kortgezegd de basisgedachte van dit ambitieuze project dat als thuisbasis het oude weeshuis in Schiedam heeft.

De zondag erna
Irina deed ons naderhand verslag van de dag in de geluidsstudio: "Na een heerlijke avond, waarbij we gezamenlijk hebben gegeten en daarna - het zijn muzikanten in hart en nieren - nog een uurtje hebben gejamd, gingen we uiteindelijk allemaal terug naar 'onze hoekjes', moe maar voldaan naar bed, uitkijkend naar de volgende dag om vroeg te beginnen aan de studio-opnames in de SoundPort studios in Rotterdam in de studio van Jack van de Ven. We kwamen die zondagochtend allemaal uit verschillende richtingen naar de opnamestudio. Na een korte introductie en na even de tijd genomen te hebben om vertrouwd te raken met Jacks studio, ging Daniël aan het werk met Jack om bij te praten over wat we de vorige dag hadden gedaan en wat er te doen stond. Daarna werden ook Jan, Tupac, Abeer en ik erbij betrokken. Kort daarna zijn we begonnen met de opname. De synergie, emotionele impact en perfecties brachten ons allemaal tot tranen! 'Ik heb in 20 jaar niet zo'n opname gehad', zei Jack. Iedereen was zo ontroerd en verrast met het eigen optreden. Aan het eind van de dag hebben we niet alleen de Golden Eye-soundtracks opgenomen, maar ook nog twee andere nummers."

Foto boven het artikel: in Jacks studio met v.l.n.r. Tupac Peralta, Jan Zygmunt, Daniël Baker, Abeer El Khateb, Aurora, de echtgenote van Tupac Peralta, Jack van de Ven, Irida Hysenbelli en Ammar, de zoon van Irida en Abeer

Foto's in het artikel: door Louise Melchers